Większość naszych trudności emocjonalnych odnosi się do kontaktu z drugim człowiekiem. Takie zdanie jest prawdziwe w świetle teorii wywodzących się z psychoanalizy i myślenia w kategoriach nieświadomych sił, które nami powodują – czyli w świetle myślenia psychodynamicznego. Źródłem naszych trudności, jak i – szerzej – tego, że posiadamy charakter i jesteśmy różni od innych ludzi, jest więc to, że podstawowym dążeniem człowieka jest dążenie do relacji oraz fakt, że takie dążenie trafia na przeszkody w postaci mniej lub bardziej niewystarczająco dobrej opieki ze strony środowiska – czyli ze strony rodziców/opiekunów. Grupa terapeutyczna stanowi taki byt, w którym możemy w szczególnie intensywny, bo bezpośredni i otwarty sposób, doświadczać tego, jak kształtujemy/kształtują się nasze relacje z ludźmi, jaki jest nasz wpływ na te relacje, na ile jesteśmy z nich zadowoleni, a także skąd biorą się niepowodzenia w tworzeniu więzi.

Krótko mówiąc: z natury chcemy mieć kontakt z innymi ludźmi. Nie zawsze udaje nam się stworzyć optymalną relację. W grupie terapeutycznej badamy przez bezpośrednie doświadczenie, co i dlaczego się nie udaje, dzięki czemu możemy modyfikować swoje zachowanie i czerpać więcej satysfakcji z życia.

Różnica między psychoterapią indywidualną a psychoterapią grupową

W terapii indywidualnej także bardzo często nacisk kładziony jest na rozumienie tego, co dzieje się między pacjentem a terapeutą (czyli na rozumienie relacji). Jednak psychoterapia indywidualna stanowi konstrukt, w którym terapeuta względnie mało odkrywa to, jakim jest człowiekiem – na ogół nie mówi o swojej sytuacji życiowej ani o swoich doświadczeniach. Powodem takiego postępowania jest chęć zapewnienia pacjentowi swobodnego mówienia o uczuciach i myślach wynikających z psychiki samego pacjenta. Koszt jest taki, że relacja pacjenta z terapeutą nie jest relacją symetryczną, w której obie strony w równie bezpośredni i spontaniczny sposób na siebie reagują. To pacjent jest zachęcany do możliwie dużej otwartości, natomiast terapeuta otwiera się tylko na tyle, na ile w jego ocenie sprzyjać to będzie otwartości pacjenta.

W psychoterapii grupowej układ jest oczywiście inny, ponieważ w spotkaniach uczestniczy nie tylko pacjent i terapeuta, ale także inni pacjenci (i często jeszcze jeden terapeuta). W związku z tym nawet jeśli terapeuta pozostaje względnie anonimowy i relacja z nim jest „do użytku” pacjenta, to relacje między uczestnikami grupy są dużo bardziej oparte na wzajemności i partnerstwie. W takim sensie psychoterapia grupowa daje okazję zarazem do bieżącego przeżywania uczuć związanych z relacją, jak i tego, by te uczucia nazywać i rozumieć.

Takie naprzemienne doświadczanie i myślenie o uczuciach właściwe jest także psychoterapii indywidualnej, a różnica między formami terapii polega na dostępie uczestników terapii grupowej do żywych interakcji w „tu i teraz” grupy.

Szczególne wskazania do psychoterapii grupowej

O udziale w grupie terapeutycznej szczególnie warto myśleć wówczas, gdy:

• doświadczamy szeroko pojętego niezadowolenia z tego, jak układają się nasze relacje z ludźmi – przyjaciółmi, rodziną, współpracownikami
• źródło braku satysfakcji czy dyskomfortu w życiu przypisujemy kwestiom naszych kontaktów międzyludzkich
• przeżywamy wątpliwości, czy po prostu nie wiemy, dlaczego nasze relacje układają się nie tak, jak byśmy sobie tego życzyli
• dostrzegamy powtarzające się i powiązane z emocjami zjawiska, jakie pojawiają się w naszych kontaktach z bliskimi

O przeciwwskazaniach do udziału w grupie terapeutycznej pisałem już kiedyś.

Jak wybrać grupę terapeutyczną?

Jeśli dotychczas nie uczestniczyliśmy w psychoterapii grupowej, możemy mieć wiele wyobrażeń na temat tego, jak wygląda grupowa sesja terapeutyczna. Część tych wyobrażeń może stanowić zachętę, a część wiązać się z obawami przed podjęciem terapii. Dlatego bardzo często proponowaną przez terapeutów procedurą dołączania do grupy są konsultacje indywidualne, czyli rozmowy z prowadzącymi (jednym lub dwojgiem), które pozwolą osobie zainteresowanej dołączeniem do już działającej lub dopiero tworzonej grupy znaleźć odpowiedzi na ważne pytania. Konsultacje dają okazję do urealnienia przypuszczeń na temat grupy, ułatwiają wejście w nową sytuację dzięki omówieniu zarówno oczekiwań, jak i niepokoju, i uzyskaniu od psychoterapeuty informacji, jak dana grupa może przydać się pacjentowi.

Ważną, bo nieoczywistą informacją dla osób zainteresowanych uczestnictwem w grupie jest wskazówka, by wybierać takie grupy, w których nie uczestniczą osoby, które znamy. Chociaż przy wyborze terapii moglibyśmy kierować się rekomendacjami bezpośrednich uczestników, bardzo istotnym elementem pracy w grupie jest nasza anonimowość i przeświadczenie, że treści ujawniane w grupie pozostają w niej i są wykorzystywane jedynie na rzecz terapii. Takiego przekonania nie możemy mieć, jeśli uczestniczymy w grupie, w której jest także ktoś, z kim łączą nas relacje pozagrupowe.

Michał Czernuszczyk