Chciałbym wyjaśnić różnicę między tytułowymi pojęciami. Są mylone, a każdy z tych specjalistów oferuje zasadniczo różną pomoc, choć oczywiście kierowaną w obu wypadkach do osób doświadczających cierpienia psychicznego.
Psychiatra
Psychiatra jest lekarzem. Oznacza to, że domenę jego działania wyznaczają pojęcia zdrowia i choroby psychicznej. Istnieją dość ściśle określone kryteria, które pozwalają zróżnicować te dwa obszary. Kryteria te odwołują się przede wszystkim do objawów i pozwalają postawić diagnozę objawową. Postawienie diagnozy jest warunkiem zaproponowania odpowiedniego leczenia, w tym narzędzia, które ma prawo proponować jedynie lekarz – farmakoterapii.
Diagnoza psychiatryczna
Stosowanym w Polsce zbiorem kryteriów określania rodzaju choroby jest Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych, edycja 10, zwanym w skrócie ICD-10. To w odniesieniu do kryteriów w tym zbiorze opisanych psychiatra stawia diagnozę, zapisaną konkretnym symbolem.
Wbrew pozorom, kwestia tego symbolicznego zapisania jest bardzo istotna. Lekarz musi zdecydować, którą jednostkę chorobową diagnozuje u pacjenta. Nie może postawić kilku diagnoz ani pozostawić diagnozy niedopowiedzianej. Konsekwencją zaistnienia określonej diagnozy jest przepisanie określonego leczenia, wydanie zaleceń, czy skierowanie do szpitala. W skrajnym wypadku lekarz może zdecydować o ograniczeniu swobody pacjenta przez zalecenie przymusowej hospitalizacji.
Na lekarzu spoczywa też olbrzymia odpowiedzialność. Niewłaściwe rozpoznanie i leczenie może być powodem pociągnięcia lekarza do odpowiedzialności prawnej. Lekarz odpowiada także przed Narodowym Funduszem Zdrowia, która to instytucja może zażądać rekompensaty za niewłaściwie wystawione recepty czy nieuzasadnione leczenie.
Psychoterapeuta
Kim jest psychoterapeuta, pisałem już we wpisie poświęconym różnicy między psychoterapeutą a psychologiem. Chciałbym teraz jednak więcej napisać o diagnozie stawianej przez psychoterapeutę.
Diagnoza psychoterapeutyczna
Z pewnością diagnoza stawiana przez psychoterapeutę ma znacznie mniej formalny charakter niż diagnoza psychiatryczna. Jest też czymś dużo mniej określonym – o ile psychiatra odwołuje się do standardów opisujących objawy, i to standardów przyjętych przez wszystkich specjalistów w danym regionie (np. w kraju czy na kontynencie), o tyle terapeuta odwołuje się do standardów orientacji teoretycznej, w której pracuje, a sama diagnoza ma charakter opisowy. Jej celem nie jest ścisłe sklasyfikowanie, ale wydobycie tego, co najbliżej chyba określa się rozumieniem.
W zależności od orientacji terapeutycznej albo od użyteczności określonego spojrzenia terapeuta kładzie nacisk na określony wymiar diagnozy albo jej specyficzne ujęcie. Ja sam korzystam z różnych podejść, kierując się właśnie użytecznością danej teorii dla pracy z pacjentem. Diagnozy z różnych nurtów (w moim wypadku na przykład podejścia psychodynamicznego i systemowego) uzupełniają się. Wspomniana orientacja psychodynamiczna podkreśla przede wszystkim znaczenie procesów intrapsychicznych, wynikających ze struktury osobowości i jej typu, natomiast podejście systemowe to przede wszystkim myślenie o człowieku w kategoriach układu (np. rodziny), w którym żyje, i wzajemnych oddziaływań między jednostką a systemem.
